Yoğurt herşeyle beraber güzel bir tat bırakarak kendini unuttur muyor. En önemlisi de çok sağlıklı bir gıda olması…
Gezici toplumlar M.Ö 12000-11000 ‘lerde avcılık ve toplayıcılıktan yavaş yavaş yerleşik düzene geçmeye baş lamışlardır. Yaban hayvanlarını evcilleştirerek besin kaynağı olarak kullanmışlar ,koyun ve keçi M.Ö. 8000’ler de, inek M.Ö . 6000’lerde , manda M.Ö. 4000’lerde Asya’da evcilleştirilmiştir. Yoğurt bu hayvan sütlerinin doğal koşullarda fermentasyon bakteri ile buluşması sonucunda oluşmuştur. Sütü fermentasyona uğratan Laktik Asit bakterileri sütü pıhtılaştırarak yoğurda dönüştürürler. Binlerce yıl Türk hakimiyeti etkisinde kalan toplumların yoğurdu Türk’lerden öğrenmeleri gayet doğaldır. Bizim Altay kültürünün batı bölümünü oluştu ran İskitlerin yoğurt yaptığını ve yediklerini Hipokrat (M.Ö 460 -370 ) de bildirmiştir. Büyük Hun imparatoru Atilla sayesinde Avrupa , Asya kültürü ile sıkıca temasa geçmiştir ve yemek kültürünü tanıma fırsatını bul muştur.Uygur Türklerinin en temel besin maddelerinden birisi de yoğurttu. M.S. 11. yüzyılda Kaşgarlı Mah mut tarafından 1073-1077 yılları arasında yazılan Divan-ı Lügat-ı Türk ve 1069-1070 yılları arasında Balasa gunlu Yusuf Hacib tarafından azılan Kutatgubilig adlı eserde yoğurt kelimesi bugünkü manada kullanılmıştır. 16. Yüzyılda Fransa Kralı François ateşli bir mide bağırsak hastalığı nedeniyle birçok ilaç kullanmış fakat iyile şememiştir. Kanuni Sultan Süleyman Yahudi bir Osmanlı hekimini Paris’e göndermiş , hekimin yoğurda bazı maddeleri de katarak uyguladığı tedavi sonucunda kral iyileşmiş ve yoğurda ‘ebedi hayatın sütü‘ ismini ver miştir.Yoğurdun, Anadolu’dan Avrupa’ya taşınma hikayelerinden birisine göre, Kayserili bir Ermeni ailesinin oğlunun eğitimini yarıda bırakarak yoğurt işine başlamasıyla olduğu anlatılır. Bugün yoğurt üretiminde dün ya devi olan Danone İspanya’da faaliyetine başlamıştır. Paris’te şirketleşir ve marka haline gelir. Amerika Bir leşik Devletlerinde yoğurdun gündeme taşınması Amerika’ya göç eden Türklerin sayesinde olmuştur. Ameri ka’daki yoğurt üretimi de artık modern tesislerde yapılmaktadır. Yoğurt düne kadar Türklerin yiyeceği iken bugün bütün dünyada tüketilmektedir.
Dünyada yoğurda verilen bazı isimlerden bahsetmek istiyorum. Fransa-Youghourt , İngiltere,USA – Yogurt, Azerbeycan- Gatıg,Yoğurt, Başkurt Türkleri- Yogort,Yogurt , Kazak Türkçesi- Ayran,Katık, Kırgız Türkçesi Özbek- Katık,Türkmen-Gatık, Uygur Türkçesi- Ketik, Ermenistan-Madzoon,mazzoon,Matzoon,Mazun, Asur lar – Lebany,Balkanlar-Tarho,Bulgaristan-Nafa,Kisela,Mleko, Mısır-Leben,Finlandiya-Plimoe,Plimae,Yunanis tan-Tiaourti,Oxygala,Yaourti,İzlanda-Skyr,Hindistan-Dahi,Dahli,Lassi,Chass,Matta,İran- Mast,Lübnan-Laban, Moğolistan-Koumiss,Rusya-Prostokvasha,Varenetz,Sardunya-Gioddo,Sicilya-Mezzoradu,Güney Afrika-Jog hurt, İsveç-Filmjolk, Kıpçaklar-Yugrat, Memluklar-Çuğrat …Önümüzdeki hafta yoğurdun yapısı ve sağlığa fay daları konusuna devam edeceğim.
Sağlıklı, mutlu, güzel bir hafta olsun…
* Yoğurdun Tarihi- Ali Özden, Ankara Üniversitesi Gastroenteroloji Bilim Dalı…Kaynak olarak kullanılmıştır.
YORUMLAR