Bir 10 sene öncesinin TL dolar arasındaki bu kuruş hesabı, 0,60 ABD kuruşundan (cent) seviyesinden 15 ABD kuruşuna inmiş vazıyette. Bu değer kaybı 10 senede her ne kadar bir ABD vatandaşı 1 ₺ almak için önceden 60 cent verirken şimdilerde 15 kuruş vermesi yeterli diye okunsa da artık paraya “para” demiyoruz, “paramız pul oldu” söylemleri de beraberinde gelecektir.
TL’nin yeniden “Alım gücünün yükseldiği, yabancı paralar karşısında değerini koruduğu günler zor mudur?” sorusuna cevap arayalım… belki böyle birşeye hiç gerek de yok. Çünkü bizden başka tansiyon alır gibi, nabız kontrolü yapar gibi parasının sürekli değerini kontrol eden yok sanki. Ama şu altta yer alan listeye baktığımızda ülkeler, parasının değerini yükseltmeyi değil, değerini korumaya çalıştığı görülecektir. 5 cent alıp 1 Peso veren bir Mexikalı ya da 7 cent alıp 1 Rand veren Güney Afrikalı da aynı sıkıntıları yaşar olması gerekmektedir. Güney Kore ve Endonezya vatandaşlarına selam veren bir yabancı, 1 won ya da Rupi’sini alıyor olmalı… Önce listeye bakalım:
1 TL : 0,15 ABD kuruşu
1 Çin Yuan : 0,17 ABD kuruşu
1 Br. Real : 0,24 ABD kuruşu
1 Sin. Dolar : 0,74 ABD kuruşu
1 Mex.Peso : 0,054 ABD kuruşu
1 G. Afr.Rand : 0,069 ABD kuruşu
1 Hind. Rupi : 0,014 ABD kuruşu
1 G.Kore Won : 0,00014 ABD kuruşu
1 End.Rupi : 0,000073 ABD kuruşu
Aslolan paranın değeridir. Paranın bu değeri koruyabilmesi, istikrarlı olmasıdır. Para belirsizliği tutarsızlığı sevmez… para da canlı özellikleri gösterir: sözüne sadık olunmasını ister. Türkiye’ye gelen bir miktar döviz, dolar cinsinden olsun. Geçen yıl bu zamanlar 5 TL’den bozdurup girse… Yıllık %24 mevduat getirisinden sonra bugün itibariyle parasını yeniden dolar cinsine çevirip dönmeye kalksa aynı getirdiği miktara ulaşabilir mi? dolar 5 TL ise sorun yok.. bozdurdu ve ilave olarak faizini aldı vergi ve masrafları ödedi geliri ile çıktı.
Ya kur 6 TL olduysa… zaten kur %20 yükseldi. Faiz %24 ama zar zor vergi ve masraflardan sonra %20 kur farkını kapatabilecek mi? Haliyle bir sene sonunda bu paranın getirisini “sermaye ve kedi” örneği ile açıklayan çok söz vardır.
Uzun lafın kısası kurda istikrar önemlidir. Alçalan ve yükselen kur hareketleri risktir. Sermaye girişi açısından bu değerler çok önemlidir. 1 milyon dolar karşılığı dövizini bozduran kişi, önce getirdiği dövizi geri almak üstüne de faiz vb “getiri” sağlamak ister. Kur ve dövize, dolara biraz istikrar gözüyle bakmak; mevcut değeri korumak gerekir. Tabii ki Merkez Bankasının görevi hem fiyat istikrarı hem de milli paranın değerini korumak ile ilgili hükümetle birlikte önlemler almaktır. Bunları da değerlendireceğiz.